منو
مقدمه
کاهش اضطراب کودکان با تراتاکا یکی از رویکردهای نوین در یوگای کودک است که می‌تواند به‌ویژه در موقعیت‌های پرتنش مانند درمان‌های دندانپزشکی بسیار مفید باشد. اضطراب و ترس در کودکان هنگام مراجعه به دندانپزشکی پدیده‌ای رایج است که می‌تواند بر کیفیت درمان و میزان همکاری کودک اثر منفی بگذارد. عوامل مختلفی مانند صدای ابزارها، بوی مواد دندانپزشکی، تجربه‌های قبلی ناخوشایند و فضای کلینیک می‌توانند این اضطراب را تشدید کنند. در برخی موارد حتی کودک ممکن است از حضور در مطب خودداری کرده یا همکاری لازم را حین درمان نداشته باشد.
مدیریت اضطراب کودکان در دندانپزشکی معمولاً از طریق روش‌های غیردارویی مانند همراهی والدین، بازی‌درمانی، آموزش‌های پیش از درمان و یا تکنیک‌های آرام‌سازی انجام می‌شود. در شرایط خاص نیز از داروهای آرام‌بخش استفاده می‌شود، اما این روش‌ها محدودیت‌ها و عوارض خاص خود را دارند. به همین دلیل، جست‌وجو برای راهکارهای ایمن، ساده و قابل‌اجرا در محیط‌های مختلف همچنان ادامه دارد.
کاهش اضطراب کودکان با تراتاکا به‌عنوان یکی از تکنیک‌های هاتایوگا و بخشی از مجموعه‌ی شات‌کارما[2] شناخته می‌شود.تراتاکا یکی از تکنیک‌های هاتایوگا و بخشی از مجموعه‌ی شات‌کارما[2]ها است که در برخی متون هاتا یوگا به‌عنوان تمرینی برای پاکسازی ذهن و در برخی نیز به عنوان تکنیکی برای افزایش تمرکز معرفی شده است. واژه‌ی تراتاکا در سانسکریت به معنای «نگاه ثابت» یا «تمرکز چشمی» است. در این روش، فرد به مدت مشخصی بر یک نقطه ثابت یا یک شیء (معمولاً شعله‌ی شمع) بدون پلک زدن یا تغییر مسیر نگاه، تمرکز می‌کند.
همزمان با تثبیت نگاه، تنفس آرام و عمیق انجام می‌شود تا سیستم عصبی وارد حالت آرامش شود. تحقیقات پیشین نشان داده‌اند که این تمرین می‌تواند باعث کاهش فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک و تقویت پاسخ پاراسمپاتیک شود، که نتیجه آن کاهش اضطراب و بهبود تمرکز است. این تکنیک در یوگای کودک به‌ویژه برای کاهش اضطراب و افزایش تمرکز کاربرد دارد.
آشنایی با دوره تخصصی تربیت مربی: آموزش مراقبه به کودک و نوجوان | بخش مقدماتی
آشنایی با دوره تخصصی تربیت مربی: آموزش تراتاکا به کودک و نوجوان
برای بررسی علمی تأثیر کاهش اضطراب کودکان با تراتاکا در یک مطالعه‌ی اخیر، پژوهشی طراحی شد و تأثیر تمرین تراتاکا بر کاهش اضطراب کودکان در شرایط درمان دندانپزشکی بررسی شد. شرکت‌کنندگان، کودکان ۸ تا ۱۱ ساله با سطوح بالای اضطراب بودند که به‌طور تصادفی به دو گروه تقسیم شدند.
آموزش‌ها توسط مربیان آشنا به تکنیک‌ها ارائه شد و کودکان تمرین‌ها را هم در خانه و هم در جلسات هدایت‌شده انجام دادند.
پس از چهار هفته، ارزیابی‌های رفتاری و گزارش‌های دندان‌پزشکان نشان داد که کودکان گروه1 (گروهی که تمرین تراتاکا را انجام دادند) کاهش چشمگیرتری در علائم اضطراب نسبت به گروه 2 داشتند. شاخص‌هایی مانند بی‌قراری، مقاومت در برابر درمان، گریه و نشانه‌های جسمی اضطراب (تنش عضلانی، حرکات تند) کاهش یافت. علاوه بر این، ارزیابی عملکرد شناختی نشان داد که کودکان گروه تراتاکا در شاخص‌های توجه و تمرکز نیز بهبود قابل‌توجهی داشتند.
یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که تراتاکا می‌تواند به‌عنوان یک مداخله‌ی غیرتهاجمی و ساده، به کاهش اضطراب کودکان در موقعیت‌های استرس‌زا مانند درمان دندانپزشکی کمک کند. این تکنیک، با تمرکز نگاه و همزمان‌سازی با تنفس آرام، باعث کاهش تحریک‌پذیری سیستم عصبی و بهبود کنترل ذهنی می‌شود.
مزیت اصلی این روش، سادگی و قابلیت اجرا در محیط‌های مختلف از جمله خانه، مدرسه یا کلینیک است. همچنین، عدم نیاز به تجهیزات پیچیده و هزینه پایین، آن را به گزینه‌ای مناسب برای والدین و درمانگران تبدیل می‌کند.
با این حال، لازم است تأکید شود که تراتاکا جایگزین کامل سایر روش‌های درمانی نیست و در موارد اضطراب شدید یا اختلالات همراه، استفاده از رویکردهای ترکیبی تحت نظر متخصص توصیه می‌شود. همچنین، بررسی ماندگاری اثرات این روش در بلندمدت نیازمند مطالعات تکمیلی است.
تراتاکا، به‌عنوان یکی از تمرین‌های هاتایوگا، می‌تواند روشی مؤثر برای کاهش اضطراب و افزایش تمرکز کودکان در موقعیت‌های پرتنش باشد. استفاده از این تمرین در برنامه‌های حمایتی قبل از درمان دندانپزشکی می‌تواند تجربه‌ی کودک را مثبت‌تر کرده و همکاری او با تیم درمان را بهبود بخشد.
نویسنده: پارت راجِش پاندیا (Parth Rajesh Pandya)
ترجمه و تلخیص: غزاله آدمپور
یک از محصولات آکادمی یوگای ویوکا برای کودکان مجموعه قصه های یوگانیدرا برای کودکان است که این مجموعه نیز برای کودکانی که دچار اضطراب و استرس هستند بسیار توصیه می شود. برا آشنایی با این محصول وارد «مجموعه قصه های یوگانیدرا برای کودکان» شوید.
همچنین اگر میال هستید کودک شما از سایر فواید یوگا بهره مند شود با سایر «محصولات ما برای کودکان» آشنا شوید.
اگر مربی هستید و مایل هستید در حوزه ی یوگا و مراقبه به یوگی چه های خود آموزش های کاربردی، تخصصی و حرفه ای بدهید حتما «دوره های تربیت مربی آکادمی یوگای ویوکا» را بررسی کنید.
وب سایت رسمی غزاله آدمپور کارشناس علوم تربیتی، کارشناس ارشد علوم ودایی، مربی بین المللی یوگا برای کودکان و نوجوانان، مدرس دوره های مربیگری، مترجم کتاب های یوگا برای کودکان.
آموزش یوگا برای کودکان و نوجوانان به صورت حضوری و مجازی.
کارگاه آموزشی برای مربیان یوگا
